LKB – Ngày 24/12/2024, lịch sử đấu tranh của dân tộc Việt Nam luôn ghi nhớ những tấm gương yêu nước, kiên cường chiến đấu vì độc lập và tự do. Trong bối cảnh cuối thế kỷ XIX, khi đất nước chìm trong bóng tối của ách đô hộ thực dân, cụ Nguyễn Văn Sắt – được biết đến với danh hiệu Cụ Tả Sắt (Chánh Tả Tướng Quân), đã trở thành một biểu tượng sáng ngời của tinh thần cách mạng, lòng yêu nước bất khuất tại làng Kim Bảng, xã An Phú, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

Thời kỳ lịch sử đầy biến động

Vào những năm cuối thế kỷ XIX, Việt Nam rơi vào giai đoạn bi thương khi thực dân Pháp hoàn thành quá trình xâm lược và áp đặt chế độ cai trị khắc nghiệt. Đặc biệt, sau khi kinh đô Huế thất thủ năm 1885, vua Hàm Nghi phát động phong trào Cần Vương, kêu gọi toàn dân đứng lên bảo vệ đất nước. Phong trào nhanh chóng lan rộng khắp cả nước, trở thành ngọn cờ tập hợp các sĩ phu yêu nước, nhân dân lao động, và các lực lượng vũ trang tự phát. Trong bối cảnh đó, tại làng Kim Bảng, xã An Phú, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương cụ Nguyễn Văn Sắt đã đứng lên khởi nghĩa, xây dựng căn cứ và tập hợp lực lượng đấu tranh.

Vua Hàm Nghi và toàn văn Chiếu Cần Vương

Hành trình của người sĩ phu Tả Sắt

Cụ Nguyễn Văn Sắt xuất thân là một sĩ phu yêu nước, gắn bó với quê hương và mang trong mình chí khí kiên cường chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp. Cụ được triều đình nhà Nguyễn phong chức “Chánh Tả Tướng Quân” (*), một chức vụ cao cấp trong quân đội, biểu tượng của lòng tin và sự kỳ vọng của triều đình đối với những người lãnh đạo phong trào kháng chiến.

Cụ Tả Sắt đã tổ chức xây dựng lực lượng kháng chiến tại Làng Kim Bảng. Từ đây, cụ lãnh đạo nhân dân chống lại các cuộc đàn áp khốc liệt của thực dân Pháp và tay sai. Căn cứ kháng chiến của cụ không chỉ là nơi tập hợp lực lượng mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, ý chí tự cường của nhân dân địa phương. Trong nhiều trận đánh, cụ và nghĩa quân đã giáng những đòn chí mạng vào quân Pháp, khiến chúng phải chịu tổn thất nặng nề.

Lịch sử Đảng bộ và Nhân dân Phú Điền, Nhà xuất bản Hải Phòng năm 2013, trang 21 có đoạn viết: “Hòa cùng phong trào đánh Pháp khắp nơi, ở vùng đất Phú Điền đã xuất hiện nhiều người đứng lên tập hợp quần chúng, xây dựng lực lượng chống Pháp. Tiêu biểu trong những năm từ 1885-1888, ở làng Kim Bảng có cụ Nguyễn Văn Sắt (tức Tả Sắt) là một sỹ phu yêu nước, hưởng ứng phong trào Cần Vương. Cụ được triều đình nhà Nguyễn phong chức “Chánh Tả Tướng Quân”. Cụ Tả Sắt đã tổ chức khởi nghĩa, với cờ “Bình Tây Tả Quân Chánh Tướng” cắm ở quê hương, kêu gọi, tập hợp nhân dân, lập căn cứ tại thôn Kim Bảng. Từ căn cứ này, đội quân của cụ đã liên tục đánh luỹ chiến đấu với giặc Pháp, gây cho chúng những tổn thất nặng nề. Tuy nhiên, lần lượt các cuộc phản công ác liệt của giặc đã khiến phong trào bị yếu thế, buộc quân khởi nghĩa phải rút lui, kết thúc trong sự tan rã”.

Lịch sử Đảng bộ và Nhân dân xã Phú Điền (NXB Hải Phòng, 2013) ghi rõ tinh thần tiêu biểu của Cụ Tả Sắt (Chánh Tả Tướng Quân) dựng cờ khởi nghĩa, tập hợp nhân dân đứng lên đánh đuổi thực dân Pháp

Sự kiên cường và bi kịch của phong trào

Dù lực lượng và vũ khí còn hạn chế, nghĩa quân dưới sự lãnh đạo của cụ Tả Sắt đã chống cự quyết liệt trước các đợt càn quét của thực dân. Nhiều lần, giặc Pháp và tay sai tổ chức tấn công nhằm tiêu diệt căn cứ kháng chiến tại Làng Kim Bảng, nhưng đều bị đánh bại và buộc phải rút lui trong ê chề.

Tuy nhiên, cuộc kháng chiến gặp nhiều khó khăn do hoàn cảnh lịch sử và sức ép từ kẻ thù. Sau nhiều năm duy trì, phong trào khởi nghĩa dần suy yếu khi cụ Tả Sắt lâm bệnh nặng và qua đời. Sự ra đi của cụ là một mất mát lớn, phong trào kháng chiến tại Làng Kim Bảng cũng từ đó tan rã. Dẫu vậy, tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu vì tự do của cụ Nguyễn Văn Sắt vẫn còn sống mãi trong lòng người dân.

Di sản cách mạng để lại cho thế hệ sau

Cụ Nguyễn Văn Sắt không chỉ là một lãnh tụ nghĩa quân mà còn là một biểu tượng tinh thần cho các thế hệ sau về lòng yêu nước và sự kiên cường bất khuất. Cuộc khởi nghĩa do cụ lãnh đạo tuy không thành công về mặt quân sự, nhưng đã hun đúc tinh thần yêu nước của người dân Kim Bảng, An Phú, Nam Sách, Hải Dương và lan tỏa truyền thống đấu tranh cách mạng vẻ vang cho quê hương.

Những hành động anh dũng của cụ Tả Sắt là minh chứng cho ý chí quật cường của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập, dù phải đối mặt với những khó khăn, tổn thất lớn lao. Tinh thần này tiếp tục được thắp sáng trong các phong trào yêu nước sau này, trở thành nền tảng quan trọng để cách mạng Việt Nam tiến đến những thắng lợi vĩ đại hơn.

Ngày nay – Tưởng nhớ và tri ân

Ngày nay, nhớ ơn cụ Tả Sắt, các thế hệ người dân làng Kim Bảng vẫn tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu những dấu tích và sự kiện lịch sử gắn liền với cuộc khởi nghĩa của cụ. Những câu chuyện về tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của cụ được lưu trong sử sách và được truyền qua nhiều thế hệ, trở thành niềm tự hào và bài học giáo dục truyền thống cho con cháu.

Hằng năm, các hoạt động tưởng nhớ, tri ân cụ Tả Sắt và các bậc tiền nhân đã hy sinh vì quê hương, đất nước được tổ chức để nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp. Việc khôi phục, bảo tồn các dấu tích lịch sử không chỉ là cách thể hiện lòng biết ơn mà còn là cầu nối để thế hệ hôm nay hiểu hơn về quá khứ hào hùng của quê hương Làng Kim Bảng.

Bài học lịch sử cho thế hệ trẻ

Câu chuyện về cụ Tả Sắt dạy cho thế hệ trẻ hôm nay những bài học vô giá về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí vượt qua khó khăn. Trong một thời đại hòa bình, nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là ghi nhớ công lao của các bậc tiền nhân, mà còn phải biến những giá trị ấy thành động lực để xây dựng quê hương đất nước ngày càng tươi tốt đẹp hơn.

Cụ Tả Sắt và cuộc khởi nghĩa tại Làng Kim Bảng là minh chứng rõ nét cho truyền thống cách mạng của dân tộc Việt Nam – một truyền thống mà mỗi người Việt Nam cần tự hào và noi theo.

Chúng ta, những thế hệ hôm nay, luôn ghi nhớ và biết ơn những người đã hy sinh cho sự tự do, độc lập của dân tộc. Đó là cách chúng ta không chỉ thể hiện lòng tri ân và trách nhiệm đối với lịch sử mà còn là sự gắn kết qua nhiều thế hệ, cùng nhau đoàn kết xây dựng đất nước quê hương hùng cường thịnh vượng.

Giải thích:

(*): Chánh Tả Tướng Quân trong triều Nguyễn là một chức vụ trong hệ thống quân đội, thuộc hàng tướng quân cao cấp. Chức danh này được sử dụng để chỉ các tướng lĩnh chỉ huy quân đội, đặc biệt trong các chiến dịch quan trọng hoặc trong thời kỳ phòng thủ đất nước trước các cuộc xâm lăng.

Ý nghĩa của chức danh:

• “Chánh”: Chỉ vị trí chính thức và cao nhất trong một nhánh hoặc đơn vị quân đội.
• “Tả”: Chỉ cánh trái trong đội hình quân đội (so với “Hữu” – cánh phải). Thường là chức vụ chỉ huy một nửa hoặc một phần lực lượng quân đội.
• “Tướng Quân”: Là danh hiệu chung cho các tướng lĩnh, thường chỉ người chỉ huy cấp cao trong quân đội, được triều đình giao trọng trách lớn.

Vai trò:

• Chỉ huy quân sự: Người giữ chức Chánh Tả Tướng Quân thường chịu trách nhiệm chỉ huy một cánh quân trong các chiến dịch hoặc bảo vệ các vùng trọng yếu.
• Thống lĩnh lực lượng: Đây là một chức danh thể hiện sự tin cậy của triều đình, trao cho những người có tài năng quân sự và lòng trung thành để bảo vệ triều đình hoặc tham gia các phong trào chống xâm lược.
• Biểu tượng lòng yêu nước: Trong bối cảnh phong trào Cần Vương, chức danh này còn được trao cho những sĩ phu yêu nước lãnh đạo khởi nghĩa, nhằm cổ vũ tinh thần và quy tụ lực lượng chống Pháp.

Chức danh Chánh Tả Tướng Quân trong thời nhà Nguyễn thường được gắn với những nhân vật lịch sử có vai trò quan trọng trong các phong trào đấu tranh bảo vệ độc lập, thể hiện lòng yêu nước và tài năng quân sự. Trong thời kỳ Chiếu Cần Vương (1885-1896), chức Chánh Tả Tướng Quân đóng vai trò quan trọng, không chỉ trong hệ thống quân sự của triều đình mà còn trong việc tổ chức và lãnh đạo các phong trào kháng chiến chống thực dân Pháp. Đặc biệt là các ý nghĩa sau đây: (1) Chỉ huy quân sự; (2) Biểu tượng của lòng trung nghĩa; (3) Tổ chức kháng chiến tại địa phương; (4) Truyền bá tinh thần của Chiếu Cần Vương; (5) Biểu tượng của hy sinh và tinh thần trách nhiệm. Trong đó, nhân vật như cụ Nguyễn Văn Sắt (Tả Sắt) ở làng Kim Bảng, Hải Dương là minh chứng rõ nét cho trách nhiệm và ý chí kiên cường của những người giữ chức này trong phong trào Cần Vương.

Giải thích ngắn về Chiếu Cần Vương: Chiếu Cần Vương, được vua Hàm Nghi ban hành vào tháng 7 năm 1885, sau sự kiện kinh đô Huế thất thủ và vua phải rút lên vùng núi Quảng Trị để tiếp tục lãnh đạo phong trào kháng chiến. Chiếu được viết bằng chữ Hán và mang tính hiệu triệu toàn dân chống Pháp.

Nguyên văn trích đoạn (chữ Hán): “Hỡi thần dân khắp cả nước! Nước Nam ta từ trước đến nay là đất của ta, dân là dân của ta. Nay quân Pháp giày xéo bờ cõi, phá tan giang sơn gấm vóc, các khanh hãy đoàn kết cùng trẫm, vì sự nghiệp giữ nước cứu dân…”

Ý nghĩa nội dung chi tiết:

1. Nhấn mạnh trách nhiệm bảo vệ đất nước: Chiếu khẳng định vua Hàm Nghi và nhân dân có chung một mục tiêu là giành lại độc lập cho nước nhà.
2. Gắn kết lòng dân và khơi dậy lòng yêu nước: Văn phong của chiếu mang tính hiệu triệu, khích lệ tinh thần tự cường, yêu nước của toàn dân, đặc biệt là tầng lớp sĩ phu, văn thân.
3. Xây dựng niềm tin và ý chí chiến đấu: Bằng việc kêu gọi lòng trung nghĩa và trách nhiệm với đất nước, chiếu Cần Vương đã trở thành nguồn cảm hứng cho các phong trào khởi nghĩa trên cả nước.

Ý nghĩa lịch sử:

• Chiếu Cần Vương không chỉ là văn kiện hiệu triệu mà còn khơi dậy hàng loạt phong trào kháng chiến chống Pháp trên cả nước, được sử sách ghi nhận là Phong trào Cần Vương kéo dài từ năm 1885 đến 1896.
• Chiếu đánh dấu thời kỳ quan trọng trong lịch sử Việt Nam khi nhân dân và sĩ phu đứng lên tự tổ chức lực lượng kháng chiến, không phụ thuộc vào triều đình.

Chiếu Cần Vương là một tài liệu quan trọng, thể hiện tinh thần yêu nước mạnh mẽ và quyết tâm không khuất phục trước ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.

HỘI NHỮNG NGƯỜI YÊU QUÝ MẾN LÀNG KIM BẢNG